با توجه به شرایط اقتصادی ایجاد شده یکی از مهمترین دغدغه کشاورزان تأمین کود جهت باغ است که ضمن تامین صد در صدی نیاز درختان از هزینه‌های غیر ضروری پرهیز شود.
از مشکلات تغذیه باغ‌های پسته عدم کوددهی متناسب، عدم رعایت زمان مناسب و مقدار کوددهی است که این موارد می‌تواند سبب کاهش عملکرد، افزایش هزینه‌ها و اثرات زیست محیطی شود.
اهمیت کیفیت و کارایی تولید غذا، امری بسیار ضروری است و از همین رو بایستی نهاده‌ها بر اساس نیازهای واقعی از نظر زمانی و مکانی مورد استفاده قرار گیرند.
از فاکتورهای مهم جهت مصرف کود که باید حتما مدنظرکشاورزان عزیز باشد میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
تشخیص به موقع کمبود یا بیش‌بود عناصر
مدیریت زمان تغذیه
زمان کود دهی در طول سال
مرحله رشد گیاه
که با تشخیص درست این شاخص‌ها مدیریت صحیحی جهت تغذیه باغ صورت میگیرد که هم سبب افزایش کمیت پسته و هم افزایش رشد رویشی و کیفیت پسته میشود.
کود
به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالا بردن حاصل خیزی خاک و همچنین باعث افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود کود گفته میشود.
گیاهان مختلف، بر حسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش برگ و خاک به کود نیازمند خواهند بود .
ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوت اند. این تفاوتها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند.بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیایی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد.
تمام گیاهان از جمله پسته برای رشد و نمو به ۱۶ عنصر غذایی احتیاج دارند که ۳ عنصر اکسیژن، کربن و هیدروژن از طریق آب و هوا تأمین میشود اما ۱۳ عنصر باقی‌مانده حتماً باید از طریق اضافه نمودن به خاک یا پاشیدن روی برگ تأمین شود. در مناطق پسته کاری کشاورزان بیشتر از کودهای ازته و فسفره استفاده کرده اند که این روند باعث تخلیه خاک و کمبود عناصر روی،آهن،پتاسیم و حتی کلسیم شده است.عدم تعادل این عناصر باعث کاهش کیفیت پسته و مشکلات خاصی مانند سرخشکیدگی.عارضه قرمزو و ریز برگی،لکه پوست استخوانی میشود
کودها را به دو روش طبقه بندی میکنند:
بر اساس عناصر موجود: که اگر یک ماده مغذی داشته باشند مثل نیتروژن،فسفر،پتاسیم به آنها کود مستقیم میگویند.اگر دو یا چند ماده مغذی داشته باشند کود های مجتمع میگویند.
بر اساس طبیعی (ارگانیک) و شیمیایی (غیر ارگانیک) بودن طبقه‌بندی میشوند. کودهای غیرارگانیک یا شیمیایی که برای تهیه ی آنها باید فرایندشیمیایی انجام گیرد این کودها مواد کربن دار به جز اوره را حذف میکنند. کودهای طبیعی یا ارگانیک معمولاً بقایای گیاهان هستند یا از حیوانات گرفته میشوند.
کودهای شیمیایی: که برخی از آنها جز عناصر پر مصرف گیاه و برخی نیز جز عناصر کم مصرف گیاه میباشد
عناصرماکرو به دو گروه اصلی و ثانویه تقسیم میشوند
عناصر اصلی:نیتروژن.فسفر،پتاسیم
عناصر ثانویه:کلسیم،منیزیم،گوگرد هستند
عناصر میکرو شامل : روی.آهن،مس ،منگنز،بر هستند
به کود هایی که مجموع این عناصررا با هم و به نسبت متناسب دارا باشد کود کامل میگویند.
نیتروژن
مهمترین عنصر، نیتروژن است زیرا در پروتئین ها و DNAموجود است و همچنین برای رشد برگ و ساقه در گیاه ضروری است و بین قدرت رویشی گیاه و مقدار ازت رابطه ی مستقیمی وجود دارد.کمبود نیتروژن کیفیت محصول را به شدت کاهش میدهد. این عنصر در خاک بیشتر به صورت نیترات و آمونیوم وجود داردکود های آمونیوم دار باعث کاهش pHمیشوند. اوره رایج ترین کود ازت در ایران است. اوره یکی از ترکیبات آلی است و به همین فرم در گیاه جذب میشود.اوره هم به صورت خاکی و هم به صورت محلول پاشی استفاده میشود.درخت پسته دو سوم نیتروژن مورد نیاز خود را در مرحله پر شدن دانه و یک سوم آن را در مرحله رشد بهاره(اواخر اسفند-اوایل فروردین) جذب می کند.شیوه مصرف به صورت سرپاش(سرک) می باشد به طوریکه کود به صورت نواری در سایه انداز درخت ریخته شود و همراه آب آبیاری استفاده میشود.مقدار مصرف نیتروژن برای درختان بر اساس آزمایش خاک و برگ توصیه میشود.
حد مطلوب نیتروژن در برگ پسته در اواسط تیر ماه۵/۲-۳در صد،.در درخت پرتقال۵/۲-۷/۲ درصد، در درخت نارنگی۵/۲-۳ درصد و در گریپ فروت ۲/۲ درصد میباشد.
علائم کمبود:کاهش رشد رویشی درخت،.ریزش جوانه های گل. زردی برگها در شاخه های بارده و خزان زودرس،کاهش تعداد دانه در خوشه کمرنگ شدن برگ و زردی برگهای مسن در گیاه می باشد.
مسمومیت نیتروژن
ضخیم و کلفت شدن ساقه ها.تیره رنگ شدن برگ ها.کوتاه شدن فاصله میان گره ها.کم شدن میوه و جوانه.توقف رشد. پیچیدگی در برگها. و در آخر ازبین رفتن تمام بوته است.
فسفر
این عنصر درتقسیم سلولی نقش فعال دارد و همچنین در تولید، ذخیره و انتقال انرژی،رشد زایشی،زودرسی ،رشد بذر،رشد و تقویت ریشه،تولید گل و میوه موثر است. مقدار کود مصرفی برای گیاه به روش کود دهی،بافت و ترکیبات خاک بستگی دارد. زمان استفاده از کودهای فسفره، قبل از کاشت و در کنار ریشه به خاک داده میشود.این عنصر در pH6/5-6محلول میشود. pH خاک های اسیدی را با آهک و PH خاک های قلیایی را با اضافه کردن گوگرد میتوان تغییر داد. میزان این عنصر در خاک باید بین ۳۰_۲۵ppmباشد. و حد بحرانی آن در برگ پسته در اواسط تیرماه ۱۵/۰-۱۲/۰درصد میباشد.
علائم کمبود،کاهش رشد،سبز مایل به آبی و بعد بنفش و برنزه شدن برگها با حاشیه سوخته و افتادن زودتر از موعد که در برگهای مسن زودتر اتفاق میافتد.باریک شدن شاخه ها و سرشاخه ها،کاهش شاخه های جانبی
پتاسیم
پتاسیم مهمترین عنصر در سلول گیاه میباشد و نقش قابل توجهی در باز و بسته شدن روزنه ها دارد.تقویت اسکلت گیاه و مقاومت در مقابل بیماری ها از اثرات پتاسیم میباشد.پتاسیم موجب افزایش میزان روغن در مغز پسته میشود و مقاومت آن را دربرابر سرما،گرما،شوری،خشکی و آفات را بالا میبرد. از آنجایی که عنصرپتاسیم با تشکیل میوه زیاد مورد مصرف قرار میگیرد اگر بطور مداوم در برنامه کود دهی نباشد باعث کمبود آن در گیاه میشود که احتمال وقوع آن درخاک های سبک،شنی و سنگلاخی زیاد است.اضافه کردن کودهای پتاسه علاوه بر افزایش وزن مغز و درصد خندانی پسته،کاهش پوکی و درنتیجه افزایش محصول در هکتار را به همراه دارد.بهترین زمان مصرف کودهای پتاسه زمان پر کردن مغز(اواخر خرداد-اواسط مرداد) است که باید به آب ابیاری اضافه شود.یکی از دلایل سرخشکیدگی درختان پسته کمبود روی،کلسیم،و پتاسیم است علاوه بر آن بالا بودن نسبت سدیم به پتاسیم و سدیم به کلسیم در برگهاست.برای برطرف کردن عارضه سرخشکیدگی استفاده از کودهای پتاسیمی لازم است.
علائم کمبود آن کوتوله شدن گیاه و نزدیک شدن برگها به هم، نوک و حاشیه برگها قهوه ای و سوخته شده و لوله ای شدن حاشیه برگها که در برگهای مسن و بیشتر در اوایل تابستان اتفاق میافتد.میزان این عنصر در برگ نباید از ۵/۱درصد کمتر باشد و در خاک های شنی نباید از ۲۵۰ppmو در خاک های رسی ۳۵۰ppm کمتر باشد.و حد بحرانی پتاسیم در برگ پسته در اواسط تیرماه ۲-۵/۱درصد میباشد.
کلسیم
یکی از عناصر مهم تغذیه ای گیاهی است و از ترکیبات تشکیل دهنده دیواره سلولی گیاه میباشد که باعث حفظ سلامت غشا و قابلیت نفوذ پذیری انتخابی میشود و همچنین جلوی پیری زودرس گیاه را میگیرد و برای رشد ریشه و نوک ریشه و بهبود کیفیت محصول حائز اهمیت است.
کمبود آن باعث رشد ضعیف ریشه و ضعف نوک ریشه، بد شکلی و پیچیدگی برگها و برگشتی نوک برگ،زردی و ریزش برگ و قاشقی شدن برگ ها است.
منیزیم
برای تشکیل کلروفیل و فعالیت های آنزیمی ضروری است. منیزیم درتولید روغن،مواد قندی وکربو هیدراتها موثر است و همچنین در جذب فسفر در گیاه نقش دارد. مقدار منیزیم در خاک هایی باpH اسیدی کم است و با بارندگی به سرعت آبشویی میشود و به لایه های پایینی خاک منتقل میشود.وهمچنین استفاده از کودهای پتاسیم و کلسیم و بالا بردن میزان آنها در خاک، جذب منیزیم با مشکل رو برو میشود.
کمبود منیزیم از برگ های پایین شروع میشود که لکه های نامنظم زرد رنگ روی برگ دیده میشود و به مرور باعث نوارهای کلروزی میشوند که فقط نوک برگ سبز باقی می‌ماند و همچنین کمبود منیزیم باعث برگ ریزی میشود که برگ های قسمت های پایینی شاخه شروع به ریزش میکنند و تنها چند برگ روی شاخه باقی می‌ماند.
گوگرد
برای ساخت پروتئین و تشکیل کلروفیل ضروری است این عنصر به دلیل استفاده از کودهای سولفات پتاسیم و سولفات آمونیوم بندرت کمبود آن در گیاه اتفاق میافتد.
کمبود:زردی برگها به صورت عمومی است و در اطراف رگبرگ ها هاله قرمز رنگ ایجاد میشود. و همچنین باعث کندی رشد گیاه،کوچکی،گردی،ترد و شکننده شدن برگهاست.
بیش بود آن باعث شوری خاک میشود.
آهن
یک عنصر مهم برای کلروفیل و فعالیت آنزیم هاست.نحوه مصرف آن اگر همراه مواد آلی باشد باید از اواسط پاییز تا اواسط زمستان به صورت چالکود برای گیاهان استفاده شود و اگر به صورت کلاته باشد از اواسط بهمن تا اواسط اسفند باید استفاده شود زیرا این فرم آهن آبشویی میشود و از دسترس گیاه خارج می‌گردد. .غلظت این عنصر در برگ نباید کمتر از ۱۰۰ppm باشد .برای برطرف کردن آن باید از کلات آهن به صورت خاکی استفاده کرد.
علائم آن:سبز کمرنگ شدن برگها،کاهش محصول،ایجاد لکه یا خشکیدگی روی برگ است که این علایم ابتدا در برگ های جوان و در قسمت های بالای ساقه مشاهده می شود و با شدت این کمبود، تمامی گیاه را در بر می گیرد.
مسمومیت آن به صورت کمبود منگنز دیده میشود.
روی
یک عنصر کم مصرف ضروری است که در ساخت پروتئین ها و در عمل گرده افشانی، لقاح نقش دارد و باعث تولید هورمون رشد میشود.
کمبودآن: باعث دیر باز شدن جوانه های رویشی میشود. و همچنین در کمبود شدید سرشاخه‌ها نیز خشک میشوند و پوکی نیز از دیگر عوارض کمبود روی است. در مناطقی که میزان بارندگی کم و خاک‌ها قلیایی و سدیمی باشند میزان روی قابل جذب بسیار پایین است.
حد بحرانی روی در برگ پسته ۳۲ppm است.
مسمومیت آن به صورت تیره و سیاه شدن رگبرگ های برگ میباشد.
بور
مرز بین کمبود یا بیش‌بود بور بسیار کم است و ممکن است در برگهای پایینی درخت به میزانی وجود داشته باشد که ایجاد مسمومیت کند در حالیکه در سلول‌های مریستم انتهایی کمبود بور را مشاهده کنیم.این عنصر باعث افزایش طول عمر دانه های گرده و بهبود گرده افشانی،کمک به انتقال کلسیم و تنظیم آن نسبت به پتاسیم،تنظیم مقدار آب و هدایت آن و کمک به متابولیسم قندها و موادهیدروکربنه و انتقال آنها میشود.
نشانه کمبود بور: سرشاخه میری و نکروزه شدن مریستم رأسی،پوک شدن دانه ها، نامتقارن شدن پهنک برگ ودر مسمومیت بور سوختگی حاشیه برگ را مشاهده می‌کنیم. حد بحرانی این عنصر در اواسط تیرماه ۲۵۰-۱۲۰ppmمیباشد.
مسمومیت بور بیشتر براساس میزان آن در آب آبیاری است. باعث سبز-زرد شدن برگ ها میشود. برگها به شکل فنجانی دیده می شوند و به سمت پایین رشد میکنند.ایجاد لکه های نکروزه روی برگ ها. توقف رشد و کوچک ماندن برگه ها از اثرات مسمومیت بور است.
مس
مس از اجزای تشکیل دهنده آنزیم هاست که در تولید انرژی و به عنوان کاتالیزور و تنظیم کننده نقش دارد.
کمبود این عنصرباعث مرگ جوانه های انتهایی،خشکیدگی و سرعصایی شدن سرشاخه ها میشود. برگهای انتهای شاخساره کوچکتر و گرد میشوند و نتیجه آن نکروزه شدن برگهای جوان انتهای شاخه است همچنین در اواخر مرداد نوک شاخساره ممکن است پیچیده یا خشک شود.تلفیق کمبود این عنصر با عناصرآهن،روی و منگنز باعث ایجاد رنگ قرمز و ریز برگی میشود.
تثبیت عناصر غذایی میکرو آهن، روی، مس و منگنز در خاک های مناطق پسته باعث شده درختان همیشه از کمبود این عناصر رنج ببرند.حد مطلوب این عنصر در پسته ۱۴-۱۱ppm است. کمبود مس به دلیل استفاده از سم ها و قارچ کش ها در باغات و گلخانه ها به ندرت دیده میشود.
منگنز:
از عناصر کم مصرف است که همانند آهن در تشکیل کلروفیل و فعالیت های کاتالیزوری گیاه نقش دارد.کمبود آن در خاک های آهکی مناطق خشک دیده میشود.و از برگها و بافت های جوان شروع میشود.
کمبود:در کمبود این عنصر قسمتی از حاشیه برگها سبز باقی می‌مانند. رگبرگ اصلی قرمز رنگ شده و تعداد برگچه ها کاهش می‌یابد.کمبود این عنصر با کمبود عناصر روی و مس توأم است و باعث کوچکی برگچه‌ها،کوتاه شدن فاصله میان گره‌ها میشود .حد مطلوب این عنصر در برگ در تیرماه حدود۸۰-۳۰ppm است.
مسمومیت آن به صورت زرد-سبز رنگ شدن بین رگبرگها. لکه های ارغوانی روی ساقه ها می باشد.
کودهای ریز مغذی بصورت محلول پاشی می‌توانند نیازهای فوری گیاه را برطرف کنند و نیازهای مقطعی تغذیه گیاه را بصورت سریع فقط با محلول پاشی میتوان برطرف کرد اما اگر کمبود شدید باشد محلول پاشی نمی‌تواند کمبود را برطرف کند بسیاری از کشاورزان تا هر گونه زردی را در برگ های جوان درختان می‌بینند آنرا به کمبود آهن ربط می‌دهند و به همین دلیل است که بیشترین مصرف کود های محلول پاشی و کود های خاکی ریز مغذی شامل آهن میشود. خاک های مناطق پسته کاری کشور عمدتا قلیایی بوده و موجب تثبیت عنصر آهن میشود اما نکته ای که فراموش میشود وقتی تثبیت آهن صورت میگیرد تثبیت سایر عناصر ریز مغذی هم اتفاق می افتد بعبارت دیگر شما وقتی کمبود آهن را مشاهده میکنید مطمئن باشید کمبود عناصر روی، مس و منگنز را هم دارید چون شرایط برای تثبیت آنها نیز فراهم بوده است. لذا باید در جهت رفع کمبود آنها نیز اقدام کرد. در غیر اینصورت مصرف تنهاکود آهن نمی‌تواند سلامت را به درخت بر گرداند. مجموعا یک تا سه بار محلول پاشی در فصل رشد توصیه میشود بدلیل شرایط رشدی مناطق پسته کاری محلول پاشی ریزمغذی ها تا قبل از خشبی شدن برگها ضروری میباشد.
نکته ای که خیلی مهم است استفاده از کودهای کلات شده با EDTA می باشد اگر چندین بار محلول پاشی با این کودها انجام شود تجمع EDTA در برگ خودش موجب خسارت بیشتر خواهد شد. همچنین با استفاده از فرم های خاکی نظیر EDDHA و اسیدی کردن خاک با اسیدهای الی، معدنی و کود های حیوانی شرایط جذب عناصر ریز مغذی در خاک را باید افزایش داد.